Wiersz wolny to forma literacka, określana jako poezja wolna od ograniczeń zwykłego metrum czy rytmu, bez rymów opartych na stałych formach. Takie wiersze pozbawione są schematów rytmicznych i rymowych, nie przestrzegają regularnych zasad schematów rymowych, a mimo to dają wyraz artystyczny.
W taki sposób poeta może nadać wierszowi swój własny kształt, według uznania. Jednak nadal pozwala poetom na stosowanie aliteracji, rymów, kadencji i rytmów, aby uzyskać efekty, które uważają za odpowiednie dla utworu.
Wiersze są cudowne, gdyż istnieje tak wiele różnych rodzajów poezji.
Cechy wiersza wolnego
- Wiersze wolne nie mają regularnego metrum ani rytmu.
- Nie stosują odpowiedniego schematu rymu; te wiersze nie mają ustalonych reguł.
- Ten typ wiersza opiera się na normalnych pauzach i naturalnych rytmicznych frazach, w porównaniu ze sztucznymi ograniczeniami normalnej poezji.
- Jest również nazywany wierszem nieregularnym, ze względu na charakterystykę swojej budowy.
Wiersz wolny nie jest prozą ułożoną w wierszach. Tak jak inne rodzaje poezji, jest językiem zorganizowanym dla muzycznych efektów rytmu i dźwięku. Jednak efekty te są używane nieregularnie, nie według całkowicie ustalonego wzoru.
Spójrzmy na przykład wiersza Zbigniewa Herberta „Pan od przyrody”:
Nie mogę przypomnieć sobie
jego twarzy
stawał wysoko nade mną
na długich rozstawionych nogach
widziałem
złoty łańcuszek
popielaty surdut
i chudą szyję
do której przyszpilony był
nieżywy krawat
on pierwszy pokazał nam
nogę zdechłej żaby
która dotykana igłą
gwałtownie się kurczy
on nas wprowadził
przez złoty binokular
w intymne życie
naszego pradziadka
pantofelka
on przyniósł
ciemne ziarno
i powiedział: sporysz
z jego namowy
w dziesiątym roku życia
zostałem ojcem
gdy po napiętym oczekiwaniu
z kasztana zanurzonego w wodzie
ukazał się żółty kiełek
i wszystko rozśpiewało się
wokoło
w drugim roku wojny
zabili pana od przyrody
łobuzy od historii
jeśli poszedł do nieba –
może chodzi teraz
na długich promieniach
z ogromną siatką
z zieloną skrzynką
wesoło dyndającą z tyłu
ale jeśli nie poszedł do góry –
kiedy na leśnej ścieżce
spotykam żuka który gramoli się
na kopiec piasku
podchodzę
szastam nogami
i mówię:
– dzień dobry panie profesorze
pozwoli pan, że mu pomogę –
przenoszę go delikatnie
i długo za nim patrzę
aż ginie
w ciemnym pokoju profesorskim
na końcu korytarza liści
Wypróbuj także inne style poezji, np. krótkie i słodkie limeryki.
Charakterystyka wiersza wolnego „Pan od przyrody”:
- Wersy mają różne długości,
- Wersy nie rymują się ze sobą,
- Nie są też ułożone w ustalony wzór sylab akcentowanych i nieakcentowanych,
- Ale to wciąż bardzo dobrze zorganizowany utwór pisarski.
Mimo całkowicie dowolnego układu zwrotek, poeta zastosował wiele środków stylistycznych, używanych w bardziej tradycyjnej poezji.
W zwrotce trzeciej i czwartej znajdziemy powtórzenia, które podkreślają znaczenie nauczyciela w edukacji podmiotu lirycznego:
-
„on pierwszy pokazał nam”,
-
„on nas wprowadził”,
-
„on przyniósł”.
Przenośnia: ,,Wszystko rozśpiewało się wokoło", pokazuje uczucia, jakie wiedza przekazywana przez profesora budziła w młodych uczniach.
Poeta zastosował również liczne epitety, aby podkreślić, jak żywe są wspomnienia dotyczące belfra, np:
- złoty łańcuszek,
- popielaty surdut,
- chuda szyja,
- nieżywy krawat.
Więc chociaż wiersze nieregularne są wolne od zasad, nie oznacza to, że nie mają organizacji ani struktury. Poeci mogą swobodnie używać dowolnych środków stylistycznych w wierszu wolnym, ale cokolwiek wybiorą, będzie jasne, że nie wybrali po prostu losowo słów i poskładali je razem!
Znajdź lekcje poezji na platformie Superprof.
Początki wiersza nieregularnego
Wiersz wolny jest powszechnie używany we współczesnej poezji. Niektórzy poeci przyjęli tę technikę jako wolność od rytmu i rymu, ponieważ kapryśnie zmienia ona ludzkie umysły. Dlatego też wiersz wolny określamy jako wiersz nieregularny.
Najlepszą rzeczą w wierszu wolnym jest to, że poeci mogą wyobrazić sobie formy dowolnego dźwięku za pomocą intonacji, a nie metrum. Wolny wiersz daje większą swobodę w doborze słów i przekazywaniu ich znaczeń słuchaczom. Ponieważ opiera się na wzorzystych elementach, takich jak dźwięki, frazy, zdania i słowa, jest wolny od sztuczności typowego poetyckiego wyrazu.
Chociaż termin ten jest luźno stosowany do poezji Juliana Przybosia a nawet wcześniejsze eksperymenty z nieregularnym metrum, pierwotnie były to dosłowne tłumaczenie vers libre, nazwy ruchu, który powstał we Francji w latach 80. XIX wieku. Wiersz wolny był popularny w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym i w poezji XX wieku.
Wiersz nieregularny był atutem twórców, takich jak:
- Miron Białoszewski,
- Zbigniew Herbert,
- Tadeusz Różewicz,
- Józef Czechowicz.
Wczesne eksperymenty Jana Kasprowicza z wierszem wolnym wpłynęły na rozluźnienie formalnych stóp metrycznych w poezji polskojęzycznej.
Wiersze wolne nie mają ustalonego metrum, którym jest rytm słów, nie ma schematu rymów ani żadnej szczególnej struktury. Niektórzy poeci uznaliby to za wyzwalające, będąc w stanie kapryśnie zmienić zdanie, podczas gdy inni czują, że nie mogliby w ten sposób wykonać dobrej roboty.
Nabierz pewności siebie poprzez występ na slamie poetyckim.
Jak pisać wiersze wolne?
Wiersze nieregularne nie przestrzegają zasad i dlatego nie mają sztywnego schematu rymu ani rytmu; ale nadal są wyrazem artystycznym. Niekiedy uważa się je za nowoczesną formę poezji; ale wiersze wolne istnieją od setek lat.
Oto kilka przykładów wierszy wolnych:
Namuzowywanie - Miron Białoszewski
Muzo
Natchniuzo
tak
ci
końcówkowuję
z niepisaniowości
natreść
mi
ości
i
uzo
Gatunkiem wierszy idealnie łączącym się z muzyką jest ballada.
List do ludożerców - Tadeusz Różewicz
Kochani ludożercy
nie patrzcie wilkiem
na człowieka
który pyta o wolne miejsce
w przedziale kolejowym
zrozumcie
inni ludzie też mają
dwie nogi i siedzenie
Kochani ludożercy
poczekajcie chwilę
nie depczcie słabszych
nie zgrzytajcie zębami
zrozumcie
ludzi jest dużo będzie jeszcze
więcej więc posuńcie się trochę
ustąpcie
Kochani ludożercy
nie wykupujcie wszystkich
świec sznurowadeł i makaronu
Nie mówcie odwróceni tyłem:
ja mnie mój moje
mój żołądek mój włos
mój odcisk moje spodnie
moja żona moje dzieci
moje zdanie
Kochani ludożercy
nie zjadajmy się Dobrze
bo nie zmartwychwstaniemy
Naprawdę
By wyrazić opinię najlepiej użyć poematu w stylu sonetu.
Na wsi - Józef Czechowicz
Siano pachnie snem
siano pachniało w dawnych snach
popołudnia wiejskie grzeją żytem
słońce dzwoni w rzekę z rozbłyskanych blach
życie - pola - złotolite
Wieczorem przez niebo pomost
wieczór i nieszpór
mleczne krowy wracają do domostw
przeżuwać nad korytem pełnym zmierzchu
Nocami spod ramion krzyżów na rozdrogach
sypie się gwiazd błękitne próchno
chmurki siedzą przed progiem w murawie
to kule białego puchu
dmuchawiec
Księżyc idzie srebrne chusty prać
świerszczyki świergocą w stogach
czegóż się bać
Przecież siano pachnie snem
a ukryta w nim melodia kantyczki
tuli do mnie dziecięce policzki
chroni przed złem
Kolejną ciekawą formą wiersza są japońskie haiku.
Pisanie własnego wiersza wolnego
Dlaczego nie spróbować samemu go napisać? Nie ma żadnych zasad, więc możesz pisać, co chcesz! Oto kilka wskazówek, które pomogą Ci zacząć:
Uważnie dobieraj słowa w wierszu wolnym
Starannie dobrane słowa mogą pomóc w stworzeniu wiersza, który brzmi jak sytuacja, emocja lub przedmiot, który próbujesz przedstawić.
Na przykład krótkie słowa z dźwięcznymi spółgłoskami powodują, że czytelnik odbiera wiersz w nierównej kadencji:
- cięcie,
- uderzenie,
- zatrzymanie,
- kopnięcie,
- uderzenie,
- podskok,
- pocałunek.
Używaj tego rodzaju krótkich słów, gdy chcesz pokazać podekscytowanie, strach, gniew, nową miłość lub cokolwiek, co może sprawić, że Twoje serce zabije szybko.
Dłuższe słowa z cichymi dźwiękami powodują spowolnienie czytania. Używaj ich, gdy chcesz pokazać napięcie, lenistwo, odpoczynek.
Użyj aliteracji w wersach wiersza nieregularnego
Aliteracja to środek stylistyczny, w którym w celach ekspresywnych pierwszy dźwięk w serii słów jest taki sam, np. „Veni, vidi, vici”.
Możesz użyć aliteracji w wolnym wierszu, aby stworzyć określony nastrój, uczucie lub dźwięk w wierszu, zwłaszcza w połączeniu z odpowiednim doborem słów. Aliteracja może nadać Twojemu wierszowi specyficzne poczucie.
Teraz, gdy masz już do dyspozycji kilka środków stylistycznych, użyj ich do stworzenia własnego wiersza wolnego.
Zanim się zorientujesz, będziesz pisał darmowe wiersze, tak jak Julian Przyboś!
Dowiedz się więcej o epopei i znajdź swój poetycki styl!
Lubisz ten artykuł? Oceń nas!
Loading...
