Pogłębianie wiedzy o sztuce nie jest zarezerwowane wyłącznie dla studentów sztuk pięknych i pretensjonalnych hipsterów, a przynajmniej nie powinno tak być.
Odwiedzanie bezpłatnych muzeów i wystaw w Warszawie i całej Polsce, by cyknąć kultową fotkę w klimatyzowanym pomieszczeniu, może być idealnym sposobem na uniknięcie letniej fali upałów.
Wszelkie spacery po galeriach muzeum sztuki staną się ciekawsze, jeśli będziesz wiedział, co oglądasz. Na szczęście sztuka nie jest aż tak skomplikowana, choć snobistyczni miłośnicy sztuki wolą, żebyś tak myślał.
W dużym uproszczeniu dzieła sztuki najczęściej można podzielić na dwie kategorie.
Pierwsza związana jest z postacią człowieka. Mówiąc najprościej, jest to portret lub akt i jest formą sztuki przedstawiającą kształt człowieka we wszystkich jego pozycjach, przy użyciu wszelkich możliwych środków rysunkowych od płótna po drzeworyty i rzeźby.
Drugą kategorią jest przyroda, czyli pejzaże i martwa natura, na której skupimy się w tym artykule. Obrazy w gatunku martwej natury nie przedstawiają postaci człowieka.
W tym artykule podsumowujemy wszystko, co powinieneś wiedzieć, aby zrozumieć każde dzieło sztuki, przedstawiające martwą naturę, które spotkasz w muzeach.
Początki gatunku martwej natury
Podobna jak gatunki malarskie związane z ciałem człowieka, martwa natura nie jest nowoczesnym wynalazkiem. Jest właściwie bardzo stara, ponieważ pierwsze przykłady martwej natury w malarstwie i rzeźbie pochodzą ze starożytnego Egiptu.
Martwa natura jako forma sztuki wywodzi się ze starożytnych egipskich rytuałów pogrzebowych. Egipcjanie wierzyli wówczas, że przedmioty reprezentowane na ścianach grobowca lub wewnątrz sarkofagu towarzyszą zmarłym w zaświatach.
Używali także malowideł przedstawiających martwą naturę w formie ofiary dla bogów, a na freskach powszechnie malowano kosze fig, winogron, chleba lub mięsa.
Grecy i Rzymianie później tworzyli podobne typy obrazów, choć nie kojarzyli już z nimi żadnej symboliki religijnej. Jednak w przeciwieństwie do fresków egipskich, które nie uwzględniały żadnej perspektywy ani cieniowania, Grecy i Rzymianie rozwinęli nieco bardziej wyrafinowaną formę martwej natury, bardziej realistyczną i szczegółową.
Pod popiołami, które pokryły Pompeje podczas eksplozji wulkan Wezuwiusz w 79 r. zachowało się wiele mozaik i malowideł. Sceny i przedmioty przedstawione na rzymskich mozaikach i malowidłach, odkryte w Pompejach i Herkulanum, ukazują wagę, jaką Rzymianie przywiązywali do gościnności. Martwa natura z tego okresu często ukazuje ofiarowanie gościom jedzenia i wody przez gospodarzy.
Nie należy słuchać języka malarzy, ale języka natury, wyczucia rzeczy samych, gdyż rzeczywistość jest ważniejsza niż wyczucie obrazów.
Vincent Van Gogh
Szkic martwej natury
Jednym z fundamentów sztuki martwej natury jest rysunek martwej natury. Większość malarzy, rzeźbiarzy i ilustratorów musi narysować lub naszkicować zarys swojej pracy, zanim będą mogli skomponować i ukończyć swoje dzieło.
Rozpoczynając rysowanie martwej natury, często zapominamy o tym, że każda osoba robiła to już w dzieciństwie. Rysując dom lub drzewo w wieku pięciu lat, tak naprawdę zajmowałeś się przedstawieniem martwej natury.
Jeśli chcesz zostać prawdziwym artystą, najlepszym rozwiązaniem byłoby znalezienie lekcji rysunku martwej natury lub nauczyciela sztuki.
Po formalnym szkoleniu dowiesz się, jak ująć proporcje i perspektywę prawidłowej kompozycji i zrozumiesz, że podstawowe zadanie, takie jak rysowanie jabłka, w rzeczywistości wymaga dużej ilości techniki i umiejętności.
Ewolucja martwej natury
Martwa natura w starożytności
Prawdopodobnie dlatego, że wczesna sztuka martwej natury powiązana była z symboliką religijną, takie konotacje przylgnęły do tej formy sztuki i przez całe średniowiecze przedstawieniu martwej natury przeważnie towarzyszyły święte teksty i rękopisy chrześcijańskie.
Jednym z najlepszych przykładów rękopisów przedstawiających martwą naturę są Godzinki Katarzyny z Kleve1. Katarzyna z Kleve była zamożną księżną terenów, które obecnie stanowią część Niemiec. Zamówiła swój modlitewnik w 1430 r., a jego ukończenie zajęło zatrudnionym przez nią holenderskim artystom od czterech do dziesięciu lat (w zależności od źródła historycznego).
Artysta, który pozostał anonimowy, wybrał niezwykle szeroką gamę tematów ilustracji poszczególnych stron. Brzegi stron zostały wypełnione fantastyką ilustracje trompe l'oeil2 przedstawiające przyrodę: małże, owoce, ptaki, ryby i wiele innych. Ilustrator zdecydował się również przedstawić przedmioty wykonane przez człowieka, takie jak biżuteria, płytki, monety i meble.
Uwzględnił także skromne, codzienne zajęcia, takie jak dojenie krów, pieczenie chleba czy sprzedaż wina, a także luksusowe sceny wskazujące, że książka przeznaczona była dla szlachetnego klienta.
Martwa natura w renesansie
Renesans rozpoczął się we Włoszech pod koniec XIII wieku i powoli rozprzestrzenił się po Europie przez czterysta kolejnych lat, na zawsze zmieniając sztukę europejską.
Dopiero w XVI wieku ruch renesansowy dotarł do Niderlandów (wówczas nazwa Holandii), ale minęło trochę czasu, zanim holenderscy artyści naprawdę odcisnęli swoje piętno na sztuce martwej natury.
Religijny aspekt martwej natury pozostawił znaczący wpływ na renesansowych artystów holenderskiego złotego wieku. Chociaż włoscy i francuscy artyści wczesnego renesansu często faworyzowali tematykę związaną z postacią ludzką, niektórzy holenderscy mistrzowie postanowili skoncentrować się na martwej naturze i ożywili zainteresowanie tym stylem artystycznym.
Holendrzy byli szczególnie zainteresowani barokowym stylem malowania martwej natury, często wybierając kolosalne płótno przedstawiające epickie uczty, zwykle ukrywając sceny i symbolikę religijną w tle. Holenderscy malarze tamtych czasów słynęli także z malowania fantastycznych pejzaży, innego gatunku związanego z naturą natury.
Kompozycja Vanitas (z łac. marność) była szeroko rozpowszechnionym gatunkiem holenderskiej martwej natury. W ich składzie często znajdowały się m.in. czaszka, symbol śmiertelności oraz zgniłe owoce, zegarek i klepsydra, wszystko przypomina o przemijaniu czasu i przemijaniu życia. Czarne tło obrazu przypomina widzowi o pewności śmierci i braku znaczenia wszystkich cennych przedmiotów, wystawnych biesiad i luksusowej oprawy namalowanej przez artystę.
Innym częstym tematem sztuki holenderskiej w tamtym czasie były kwiaty w wazonie. Jeden konkretny kwiat był bardzo powszechnie reprezentowany: tulipan. Ponieważ Holandia i Amsterdam stały się największymi producentami kwiatów, ułożony bukiet tulipanów był doskonale adekwatnym tematem i zwykle był malowany olejem na płótnie.
Martwa natura w impresjonizmie i postimpresjonizmie
Martwa natura: dzbanki i owoce to obraz postimpresjonisty Paula Cezanne’a, który wykorzystał klasyczny temat „nature morte”.
Pod koniec XVIII w., Akademia Francuska, niezwykle wpływowa wówczas instytucja artystyczna, oświadczyła, że ważniejsza jest tematyka obrazu niż zastosowane techniki malarskie i harmonia kolorów.
Postać ludzką uznano za najważniejszą i trudniejszą do przedstawienia, dlatego martwą naturę umieszczono na końcu hierarchii tematycznej. Dopiero pod koniec XIX wieku ten punkt widzenia ustąpił impresjonizmowi.
Ruch ten narodził się w Paryżu w latach sześćdziesiątych XIX wieku3 pod wpływem jednej grupy złożonej z czterech młodych artystów: Claude Monet, Pierre-Auguste Renoir, Alfred Sisley i Frédéric Bazille.
Wszyscy poznali się podczas studiów u tego samego mistrza malarza, ale postanowili pójść za wcześniejszymi wpływami malarzy takich jak Joseph Mallord William Turner lub Eugène Delacroix.
Jeśli znalazłbym coś czarniejszego niż czarny, użyłbym tego.
Joseph Mallord William Turner
Ich styl stawiał swobodnie ruchy pędzlem ponad wyraźnie zarysowanymi konturami i linią, podkreślał grę naturalnego światła, odważnie malując cienie i zwracając szczególną uwagę na odbicie światła i kolorów od obiektu do obiektu.
Korzystali też z techniki mokre na mokre, zamiast czekać na wyschnięcie pierwszej warstwy farby, co skutkowało delikatniejszymi konturami i nakładaniem się kolorów.
Choć nie wymyślili żadnej ze stosowanych przez siebie technik malarskich czy rysunkowych, jako pierwsi zastosowali je wszystkie razem, nadając swoim pracom niepowtarzalny i oryginalny wygląd.
Cień jest kolorem takim samym jak światło, ale mniej jaskrawym; światło i cień są jedynie relacją dwóch tonów.
Paul Cezanne
Postimpresjonizm, kierowany głównie przez Paula Cezanne’a, był przedłużeniem i kontynuacją ruchu impresjonizmu, ale odrzucił jego ograniczenia. Artyści postimpresjonistyczni, m.in. Vincent van Gogh lub Paul Gaughin, nadal używali żywych kolorów, grubych pociągnięć pędzla i rzeczywistych motywów, ale podkreślali formy geometryczne, często zniekształcając temat, dla wybranego przekazu i używania subiektywnych kolorów.
To właśnie z postimpresjonizmu wyłoniły się dwa inne ruchy malarskie: kubizm i fowizm.
Jeśli interesuje Cię gatunek martwej natury, możesz poczytać więcej o współczesnej martwej naturze.
Źródła
- M. Łanuszka, Sztuka Powszechnie Nieznana (4) – Niezwykłe Godzinki, https://www.tygodnikpowszechny.pl/sztuka-powszechnie-nieznana-4-niezwykle-godzinki-163748, [Dostęp: 12.06.2024]
- A. Maślanka, Trompe l’oeil – sztuka oszukiwania, https://www.rynekfarb.pl/trompe-loeil-sztuka-oszukiwania/, [Dostęp: 12.06.2024]
- Impresjonizm i inne kierunki, https://www.europeana.eu/pl/exhibitions/the-inspiration-of-nature/impressionism-and-beyond, [Dostęp: 12.06.2024]
Lubisz ten artykuł? Oceń nas!
Loading...
