Jeśli zastanawiasz się nad tym, jaką literaturę polską będziesz przerabiać w szkole średniej, bez wątpienia zainteresuje Cię wiedza i umiejętności, które zdobędziesz po drodze. Być może zastanawiasz się również, jakie utwory mogą pojawić się na maturze i dokąd wiedza w dziedzinie literatury może Cię zaprowadzić, jeśli chodzi o dalszą edukację i perspektywy zawodowe.
Postaramy się poniżej odpowiedzieć na wszystkie Twoje pytania i potwierdzić wiele korzyści, które możesz uzyskać ze znajomości polskiej literatury.
Studiowanie polskiej literatury w liceum lub technikum pomaga rozwinąć szereg umiejętności przedmiotowych, a także możliwych do wykorzystania w innych aspektach, poprzez zachęcanie do dogłębnego, krytycznego i kontekstowego myślenia w odpowiedzi na szereg dzieł literackich.
Uczniowie będą musieli zapoznać się z wiedzą przedmiotową z dramatów, powieści i wierszy wywodzących się z różnych gatunków i obejmujących wiele stuleci. Dzięki tej wszechstronnej eksploracji postaci i tematów pojawi się świadomość tego, jak tradycje i kultura ukształtowały literaturę na przestrzeni lat.
Przeczytaj ten krótki artykuł dotyczący programu z języka polskiego w szkole średniej!
Czy polska literatura jest dla mnie?
Jeśli jesteś zapalonym czytelnikiem i wykazujesz entuzjazm do różnorodnych tekstów z różnych epok, to literatura polska, jak i cały przedmiot dotyczący języka polskiego, jest dla Ciebie. Podobnie, jeśli lubisz szczegółowo analizować teksty i dyskutować o swoich poglądach, możesz dobrze się czuć na tych zajęciach, podczas których będziesz musiał myśleć krytycznie i wymownie wyrażać swoje opinie.
Oprócz czytania, literatura polska promuje również pisarstwo, więc zapaleni pisarze dobrze zrobią, jeśli przyłożą się do tego przedmiotu, aby dowiedzieć się więcej o stylach literackich, wykorzystaniu narracji i głosów w piśmie, a także ogólnym składzie i rozwoju języka polskiego na przestrzeni historii.
To tylko pokazuje, że nigdy nie jest za późno na poznawanie literatury, nawet jako dorosła osoba!
Jakie umiejętności można zdobyć, poznając polską literaturę w szkole średniej?
Jeśli niedawno zdałeś egzamin ósmoklasisty z języka polskiego, już zacząłeś rozwijać swoje umiejętności analityczne i interpretacyjne. Jednak lekcje języka polskiego w liceum lub technikum będą wymagały, abyś poszedł o krok dalej na tym poziomie umiejętności i zrozumienia.
Nauczyciele języka polskiego będą szukać znacznie bardziej intelektualnych argumentów i odpowiedzi na teksty zawarte w sylabusie i będą oczekiwać, że wypowiadasz te opinie w sposób dojrzały, zarówno werbalny, jak i pisemny.
Oprócz uzupełnienia umiejętności analitycznych, wrażliwości na język, zrozumienia terminologii literackiej oraz świadomości kontekstów społecznych i kulturowych, lekcje te pomogą Ci zbudować kluczowe umiejętności ogólne, które możesz zastosować w swojej pracy i nauce poza szkołą. Obejmują one ulepszone umiejętności ustne i pisemne, bardziej zaawansowane techniki badawcze i planowania, zdolność do samodzielnego myślenia i lepsze umiejętności informatyczne.
Umiejętność zrozumienia niuansów słów w języku polskim może również znacznie przyczynić się do lepszego porozumiewania się i lepszego słuchania, co jest postrzegane przez pracodawców jako bardzo cenne cechy miękkie.
Znajdź korepetytora w swoim mieście, wpisując np. „korepetycje język polski Koszalin” w wyszukiwarkę Superprof.
Typowy proces analizy literatury na lekcjach języka polskiego
Punktem wyjścia do pracy jest lektura tekstu. Ważne będzie uchwycenie pojawiających się motywów, wyodrębnienie słów-kluczy. Następnie przyjrzeć należy się tytułowi utworu, mottu, dedykacji. Mogą skierować one uwagę na właściwy kontekst. Określić należy gatunek, ponieważ często narzuca on formę utworu. Ponieważ tworzywem utworu literackiego jest język, jemu należy poświęcić szczególną uwagę i to na kilku płaszczyznach – fonetycznej, fleksyjnej, słowotwórczej, składniowej. Analizie poddać należy też kompozycję utworu. Warto zastanowić się, w jakich relacjach pozostają kolejne elementy – czy istnieją obok siebie niezależnie, tworząc odrębne całości, czy są ze sobą powiązane.
Możesz zacząć od przeczytania tych wskazówek dotyczących nauki języka polskiego w liceum!
- Określenie, kto mówi w utworze literackim. Mówić może autor, narrator, podmiot liryczny. Nadawca może być jeden lub jest ich kilku. Zbadać należy jego stosunek do odbiorcy – zwraca się do niego bezpośrednio, ujawnia się lub pozostaje ukryty. Warto określić jego stosunek do przedstawionego świata – pozostaje obiektywny, może wyraża opinie, posiada pełna wiedzę lub fragmentaryczną.
- Wskazanie bohaterów. Określić należy, ilu ich jest, w jakich pozostają relacjach, jaką odgrywają w utworze rolę. Warto zastanowić się, w jaki sposób są zaprezentowani (opis, przedstawienie myśli i opinii, prezentacja działań).
- Ustalenie, o czym mowa w utworze. Wyodrębnić należy elementy świata przedstawionego, wątki, emocje, obrazy poetyckie, sceny – w zależności od rodzaju literackiego. Warto poszukać symboli, alegorii.
- Zbadanie, jak mówi nadawca. Analizie poddać należy język utworu, użyte środki stylistyczne i ich ilość. Na tym etapie określa się typ narracji (pierwszoosobowa, trzecioosobową) czy liryki (pośrednia, bezpośrednia, inwokacyjna itd.). Być może zastosowana została stylizacja językowa (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja). Ustalić można także, jaka forma przekazu dominuje w utworze (opis, refleksja, dialog).
- Analiza elementów kompozycyjnych. W utworach poetyckich zbadamy budowę kolejnych wersów i strof, w epickim – akapity bądź rozdziały, w dramacie przyjrzymy się aktom, scenom i odsłonom.
Analiza i interpretacja to dwa etapy pracy z tekstem, dzięki którym można odczytać jego sens. Analiza zazwyczaj jest punktem wyjścia do czynności interpretacyjnych. Wyodrębnienie i nazwanie elementów tekstu w toku analizy umożliwi odczytanie ich znaczeń, czyli interpretację.
Z kolei, analiza porównawcza polega na zestawieniu dwóch tekstów w celu ustalenia podobieństw i różnic między nimi. Powinna skupić się na sytuacji komunikacyjnej, kompozycji, stylu wypowiedzi, użytych środkach stylistycznych i ich funkcji, przynależności gatunkowej oraz sposobie kreacji świata przedstawionego ze szczególnym uwzględnieniem motywów.
Ucz się polskiego za rogiem. Wpisz np. „korepetycje język polski Kraków” w wyszukiwarkę Superprof i idź na zajęcia w okolicy.
Które teksty są przerabiane na lekcjach języka polskiego w szkole średniej?
W podstawie programowej dla IV-letnich liceów i V-letnich techników wyodrębnione są treści, które powinni poznać wszyscy uczniowie, niezależnie od profilu klasy, w której się uczą, oraz "rozszerzenia". Dlatego w podstawie programowej do języka polskiego jest lista lektur obowiązkowych i uzupełniających dla wszystkich uczniów oraz lista lektur obowiązkowych i uzupełniających dla tych, którzy będą realizować program rozszerzony. Lista lektur zawiera też zalecane dzieła teatralne i filmowe oraz teksty polecane do samokształcenia.
Rozszerzono listę lektur uzupełniających w zakresie podstawowym o następujące pozycje:
- "Kronika Książąt Polskich" oprac. Jerzy Wojtczak-Szyszkowski
- Juliusz Słowacki "Listy do Matki" (fragmenty)
- Henryk Sienkiewicz "Listy z podróży do Ameryki" (fragmenty)
- Stefan Żeromski "Ludzie bezdomni"
- Ryszard Krynicki – wybór wierszy
- Adam Zagajewski – wybór wierszy
- Witold Pilecki "Raport Witolda"
- Wiesław Kielar "Anus mundi"
- Zofia Kossak-Szczucka "Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917–1919"
- Jarosław Iwaszkiewicz – wybrane opowiadanie
- John Ronald Reuel Tolkien "Władca pierścieni. Drużyna pierścienia".
W zakresie lektur uzupełniających w zakresie rozszerzonym dodano pozycji:
- Zofia Kossak-Szczucka "Błogosławiona wina"
- Ferdynand Antoni Ossendowski – "Mocni ludzie", "Ludzie, zwierzęta, bogowie"
- Krystyna Lubieniecka-Baraniak "Gdy brat staje się katem"
- Jan Paweł II "Przekroczyć próg nadziei" (fragmenty), "Tryptyk rzymski", "Pamięć i tożsamość" (fragmenty), "Fides et ratio" fragmenty)
- Karol Wojtyła "Przed sklepem jubilera"
- Stefan Wyszyński "Zapiski więzienne"
- Paweł Zuchniewicz "Ojciec wolnych ludzi. Opowieść o Prymasie Wyszyńskim".
Możesz rzucić okiem na arkusze maturalne z języka polskiego, aby lepiej zorientować się, czego możesz się spodziewać w dniu egzaminu!
Listę zalecanych dzieł teatralnych i filmowych poszerzono o "Przerwanie działań wojennych" reż. Juliusz Machulski.
Znajdź zajęcia z polskiego, wyszukując np. „korepetycje polski Warszawa” na Superprof.
Lista lektur obowiązkowych dla liceów i techników po wprowadzeniu zmian to w zakresie podstawowym:
- "Biblia" – w tym fragmenty "Księgi Rodzaju", "Księgi Hioba", "Księgi Koheleta", "Pieśni nad Pieśniami", "Księgi Psalmów", "Apokalipsy wg św. Jana"
- Jan Parandowski "Mitologia", część I "Grecja"
- Homer – "Iliada" (fragmenty), "Odyseja" (fragmenty)
- Sofokles "Antygona"
- Horacy – wybrane utwory
- "Bogurodzica"
- "Lament świętokrzyski" (fragmenty)
- "Legenda o św. Aleksym" (fragmenty)
- "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" (fragmenty)
- "Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu" (fragmenty)
- "Pieśń o Rolandzie" (fragmenty)
- Gall Anonim "Kronika polska" (fragmenty)
- Dante Alighieri "Boska komedia" (fragmenty)
- Jan Kochanowski – wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX, "Odprawa posłów greckich"
- Piotr Skarga "Kazania sejmowe" (fragmenty)
- wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński
- Jan Chryzostom Pasek "Pamiętniki" (fragmenty)
- William Szekspir "Makbet", "Romeo i Julia"
- Molier "Skąpiec"
- Ignacy Krasicki "Hymn do miłości ojczyzny", wybrane satyry
- Franciszek Karpiński – wybór sielanek i liryki religijnej
- Adam Mickiewicz – "Oda do młodości", wybrane ballady, w tym "Romantyczność", wybrane sonety z cyklu "Sonety krymskie" oraz inne wiersze, "Konrad Wallenrod", "Dziady cz. III"
- Juliusz Słowacki – "Kordian", wybrane wiersze, w tym "Grób Agamemnona" (fragmenty), "Testament mój"
- Zygmunt Krasiński "Nie-Boska komedia"
- Cyprian Kamil Norwid – wybrane wiersze
- Bolesław Prus – "Lalka", "Z legend dawnego Egiptu"
- Eliza Orzeszkowa "Gloria victis"
- Henryk Sienkiewicz "Potop"
- Adam Asnyk – wybór wierszy
- Fiodor Dostojewski "Zbrodnia i kara"
- wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer Leopold Staff
- Stanisław Wyspiański "Wesele"
- Władysław Stanisław Reymont "Chłopi" tom I – "Jesień"
- Stefan Żeromski – "Rozdziobią nas kruki, wrony…", "Przedwiośnie"
- Witold Gombrowicz "Ferdydurke" (fragmenty)
- wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz,
- Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy
- Tadeusz Borowski – "Proszę państwa do gazu", "Ludzie, którzy szli"
- Gustaw Herling-Grudziński – "Inny świat"
- Hanna Krall "Zdążyć przed Panem Bogiem"
- wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz,
- wybrane wiersze, w tym z tomu "Ocalenie", oraz "Traktat moralny" (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew
- Herbert, wybrane wiersze, w tym z tomów "Pan Cogito" oraz "Raport z oblężonego miasta", Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Jan Polkowski, Wojciech Wencel
- Albert Camus "Dżuma"
- George Orwell "Rok 1984"
- Józef Mackiewicz "Droga donikąd" (fragmenty)
- Sławomir Mrożek "Tango"
- Marek Nowakowski – "Raport o stanie wojennym" (wybrane opowiadanie), "Górą +Edek+" (z tomu "Prawo prerii")
- Jacek Dukaj "Katedra" (z tomu "W kraju niewiernych")
- Antoni Libera "Madame"
- Andrzej Stasiuk "Miejsce" (z tomu "Opowieści galicyjskie")
- Olga Tokarczuk "Profesor Andrews w Warszawie" (z tomu "Gra na wielu bębenkach")
- Ryszard Kapuściński "Podróże z Herodotem" (fragmenty)
- wybrane utwory okresu stanu wojennego, powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego, Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej oraz wybrane teksty Kabaretu Starszych Panów, a także utwory w wykonaniu Ewy Demarczyk.
Lista lektur obowiązkowych dla liceów i techników w zakresie rozszerzonym po wprowadzeniu zmian to: utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
- Arystoteles "Poetyka", "Retoryka" (fragmenty)
- Platon "Państwo" (fragmenty)
- Arystofanes "Chmury"
- Wergiliusz "Eneida" (fragmenty)
- św. Augustyn "Wyznania" (fragmenty)
- św. Tomasz z Akwinu "Summa teologiczna" (fragmenty)
- François Rabelais "Gargantua i Pantagruel" (fragmenty)
- Michel de Montaigne "Próby", (fragmenty)
- Jan Kochanowski – Treny (jako cykl poetycki)
- William Szekspir "Hamlet"
- wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej, w tym wybrane wiersze angielskich poetów jezior
- Juliusz Słowacki "Lilla Weneda"
- Cyprian Kamil Norwid – "Bema pamięci żałobny rapsod", "Fortepian Szopena", "Czarne kwiaty" (fragmenty), "Promethidion" (fragmenty)
- realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac "Ojciec Goriot" lub Charles Dickens "Klub Pickwicka", lub Mikołaj Gogol "Martwe dusze", lub Gustaw Flaubert "Pani Bovary")
- Stanisław Wyspiański "Noc listopadowa"
- Franz Kafka "Proces" (fragmenty)
- Michaił Bułhakow "Mistrz i Małgorzata"
- Stanisław Ignacy Witkiewicz "Szewcy"
- Bruno Schulz – wybrane opowiadania z tomu "Sklepy cynamonowe"
- Jorge Luis Borges – wybrane opowiadanie
- Sławomir Mrożek – wybrane opowiadania
- Tadeusz Konwicki "Mała apokalipsa"
- Janusz Głowacki "Antygona w Nowym Jorku"
- wybrane eseje następujących autorów: Jerzego Stempowskiego, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Zygmunta Kubiaka, Jarosława Marka Rymkiewicza (co najmniej po jednym utworze)
- wybrane teksty z aktualnych numerów miesięczników oraz kwartalników literackich i kulturalnych.
Wpisz „korepetycje j polski” w wyszukiwarkę Superprof i znajdź nauczyciela dla siebie.
Kariera dla znawców polskiej literatury
Matura z języka polskiego jest obowiązkowa i można zdawać ją na dwóch poziomach, ale nie jest to jedyna opcja jako ucznia literatury polskiej. Przedmiot może prowadzić uczniów do różnych kierunków studiów, takich jak dziennikarstwo, różne specjalności w zakresie pisarstwa, wydawnictwa i edycji tekstu, nauczanie, nie wspominając o otwarciu drzwi dla osób poszukujących kariery w alternatywnych, ale powiązanych branżach, takich jak media, grafika czy polityka.
W rzeczywistości każdy zawód, który wymaga analitycznego myślenia, silnej komunikacji werbalnej i pisemnej, wyobraźni lub kreatywności, może wykorzystać kluczowe umiejętności zdobyte podczas analizy polskiej literatury.
Nie należy ograniczać dalszego kształcenia ani aplikacji o pracę do tych, które są bezpośrednio związane z Twoimi kwalifikacjami. Większość pracodawców weźmie Cię pod uwagę niezależnie od specjalizacji, jednak jeśli jesteś w stanie wykazać się mocnymi stronami w określonym temacie, może to znacznie zwiększyć Twoje szanse na ofertę pracy.
Biorąc pod uwagę te fakty, mamy nadzieję, że czujesz się pewnie podejmując decyzję o przyłożeniu się do polskiej literatury i że możesz bardziej pozytywnie podejść do swojej edukacji.
Powinieneś również zaplanować swój czas uwzględniając harmonogram egzaminów maturalnych!
Lubisz ten artykuł? Oceń nas!
Loading...
