Niezależnie od tego, czy jesteś wieloletnim entuzjastą szachów, czy też, jak wielu początkujących graczy, ekscytujesz się grą po obejrzeniu serialu „Gambit królowej”, musisz wiedzieć, że szachy nie są tak wyczerpujące, jak pokazano w tej serii.
Są jednak ekscytujące. Nigdy nie myl szachów z zajęciem nudnym, nawet jeśli wydaje się, że gracze jedynie siedzą i przesuwają figury tu i tam.
Podobnie jak niedawny wzrost szachowego entuzjazmu, uważność (mindfulness) stała się głównym tematem podczas pandemii, a zwolennicy podkreślali, że praktyka uważności może zmniejszyć część psychologicznej traumy wynikającej z izolacji i niemożności robienia tego, co lubisz.
Fala uważności osiągnęła szczyt na długo przed pojawieniem się Covid-19. W ciągu ostatnich 20 lat popularność uważności bardzo wzrosła, szczególnie wśród osób pracujących w środowiskach charakteryzujących się dużym stresem, takich jak finanse i handel międzynarodowy.
Jednak uważność, podobnie jak szachy, nie jest nowinką.
Wywodzi się z tysiącletniej praktyki buddyjskiej zwanej sati1 - słowo, które dokładnie przekłada się na „uważność” i „świadomość”.
Na czym więc polega praktyka uważności?
Jakie korzyści możesz zyskać z praktyki uważności?
Jaki związek ma ta starożytna praktyka buddyjska z szachami?
Zachęcamy do przyłączenia się do dyskusji; chętnie poznamy Twoje przemyślenia na ten temat.
Czym jest uważność?
Zazwyczaj ludzie myślą o buddyzmie jak o pojęciu zbiorczym dla weganizmu i wegetarianizmu, jogi i medytacji oraz innych praktyk duchowych ruchu New Age. Mają rację, sądząc, że buddyzm jest sposobem na życie, ale koncepcje powszechnie uważane za buddyjskie nie wykluczają się wzajemnie.
Na przykład nie musisz być buddystą, aby być wegetarianinem lub praktykować jogę i medytację. Podobnie wiele osób przestrzega pewnych zasad buddyjskich, od czasu do czasu delektując się mięsem i rybami.
Nauka szachów online sprzyja rozwojowi uważności.
Problem z takim poglądem na buddyzm polega na ograniczeniu, zarówno w sposobie postrzegania buddyzmu, jak i rozległości doktryny. Nie musimy wiedzieć, jak dalekosiężny jest buddyzm; możemy zacząć od uważności i sami dojdziemy do tego samego wniosku.
Uważność stała się modnym hasłem dla samorozwoju w ciągu ostatnich kilku lat.
Zanim weszła do głównego nurtu, psychologowie i psychiatrzy polecali swoim pacjentom ćwiczenie techniki uważności aby pomóc im w walce ze stresem, stanami lękowymi, depresją i wieloma innymi zaburzeniami2. W innych dziedzinach medycyny pacjentów uczy się uważności, która pomaga im radzić sobie z każdą chorobą, od kontroli wagi po depresję poporodową.
W podobny sposób sportowcy – zarówno piłkarze, jak i szachiści – ćwiczą uważność, aby poprawić swoje wyniki i skupić umysł podczas rozgrywek, w których biorą udział.
Wiesz, że szachy to sport, prawda?
W jaki sposób terapia stosowana w leczeniu schorzeń psychicznych i medycznych może również poprawić wyniki sportowców?
To właśnie tajnik uważności. Nie chodzi tu o medytację – próbę dotarcia do głębokiego wnętrza, aby osiągnąć spokój, ani nie jest to żaden rodzaj mechanizmu ucieczki. W rzeczywistości jest zupełną odwrotnością eskapizmu. Uważność oznacza bycie całkowicie obecnym w danej chwili, bez oceniania i krytyki.
Jak szachy odnoszą się do tej koncepcji?
Co łączy szachy z uważnością
Uważność każdej najdrobniejszej rzeczy, która dzieje się w danym momencie, byłaby wyczerpująca, dlatego osoby praktykujące uważność uczą się wybierać to, czego będą uważni w danym momencie.
Weźmy na przykład na naukę gry w szachy - wszystkie debiuty, taktyki i strategie; wielowiekowe teorie i partie z przeszłości oraz znaczenie figur mogą zniechęcić początkującego szachistę do kontynuacji gry.
Nie wymieniliśmy nawet umiejętności, które gracze muszą rozwinąć, aby grać w szachy:
- umiejętności wizualizacji: umiejętność zobaczenia oczami wyobraźni rozgrywającej się gry,
- analiza obecnego stanu rzeczy,
- dostosowywanie taktyki i strategii w odpowiedzi na ruchy przeciwników,
- umiejętność oceny słabości przeciwników i tego, w jakim stopniu możesz je wykorzystać,
- planowanie gry do pięciu ruchów (lub więcej) naprzód,
- intuicja: wyczucie kierunku, w którym przeciwnik chce poprowadzić grę.
Umiejętności, które wielu artystów rozmaitego kalibru aktywnie pielęgnuje, aby tworzyć swoją sztukę, mają wiele wspólnego z szachami i są absolutnie istotne dla zrozumienia gry.
Wszystkie umiejętności, które szachiści muszą rozwijać, dodane do wszystkich danych i informacji historycznych sprawiają, że mistrzowie szachowi muszą zmieniać nastawienie z jednego aspektu rozwoju na inny.
Nauka gry w szachy obejmuje intelektualną praktykę polegającą na studiowaniu przeszłych partii i teorii szachów, a także rozwijaniu wymienionych powyżej kompetencji miękkich. Szachiści osiągają ten wyczyn poprzez bycie tu i teraz; skupiając się wyłącznie na tym, co jest przed nimi, z wyłączeniem wszystkiego innego.
Innymi słowy, są świadomi stojącego przed nimi zadania.
Jak szachiści ćwiczą uważność?
Szachy mają wiele twarzy. Beth Harmon w „Gambicie królowej” była geniuszem szachowym, skupionym na zwycięstwie. Kiedy nie grała, podążała ścieżką samozniszczenia prawie do końca serii. Rzadko tak bywa w szachach, chociaż można argumentować, że „upadek” Bobby’ego Fischera był podobny do fikcyjnej Beth.
Są też arcymistrzowie szachowi, którzy osiągają szczyty osiągnięć dzięki wytrwałości i kultywowaniu swoich umiejętności i intelektu.
Oczywiście szachiści chcieliby wygrywać każdą partię, ale wygrana nie jest osamotnionym celem udziału w rozgrywce. Ci, którzy przyjmują holistyczne podejście do szachów, dostrzegają ogrom pracy włożonej w zdobycie tytułu arcymistrza szachowego. Jednocześnie biorą pod uwagę całość swojej osobowości i jej aspekty, które muszą rozwinąć, aby zakwalifikować się do tego tytułu.
Dotarcie do takiej świadomości jest samo w sobie kwestią praktyki uważności. Mistrzowie szachowi przestrzegają takich najlepszych praktyk.
Szachiści przywiązują dużą wagę do swojej sprawności psychicznej i fizycznej
W 2021 r. świat był pod wrażeniem wycofania się Simone Biles z zawodów olimpijskich z powodu „problemów mentalnych”.
To, co jest niezwykłe w jej decyzji, to poziom świadomości o samej sobie i o tym, czego od niej oczekiwano, oraz możliwe skutki jej decyzji. Prawdopodobnie nie spodziewała się lawiny wsparcia, ale z pewnością przygotowała się na odzew negatywny.
Oczywiście światowej klasy gimnastyczka, taka jak pani Biles, koncentruje się na sprawności fizycznej; tym, co nas wszystkich zaskoczyło, było jej poświęcenie dla zdrowia psychicznego.
To samo dotyczy szachistów. Oczywiście muszą posiadać pewne przygotowanie mentalne, aby stawić czoła trudom rywalizacji, ale niewielu zdaje sobie sprawę, jak wielką rolę w zwycięskiej strategii mistrzów szachowych odgrywa uwarunkowanie fizyczne.
Mistrz świata w szachach w latach 2011 - 20233 i najwyżej oceniany zawodnik na świecie jest zapalonym graczem zarówno piłki nożnej, jak i tenisa. Zajęcia sportowe pomagają mu zachować jasność umysłu.
Uważni szachiści w równym stopniu akceptują swoje zwycięstwa i porażki
W przeciwieństwie do skłonności Beth Harmon do wściekłości po przegranej – cechy, którą jej przeciwnicy potrafili użyć przeciwko niej, uważni szachiści ze spokojem akceptują swoje porażki. I zgodnie z szachowym kodeksem postępowania nie przechwalają się także swoimi zwycięstwami.
Uwolnienie się od szczytu zwycięstw i otchłani porażki pozwala uważnym szachistom na krytyczną analizę ich działania, wyłuskania słabych punktów w grze swojej i przeciwników oraz odpowiedniego dostosowania swojego stylu gry.
Wybierz lekcje szachów z Superprof.
Uważni szachiści są pewni siebie
Granica między pewnością siebie a arogancją jest cienka.
Pewność siebie
- Człowiek kieruje się doświadczeniem i samoświadomością.
- Pewny siebie szachista wie, gdzie gra wymaga poprawy i postępu, aby udoskonalić strategię i taktykę.
Arogancja
- Gracz zwyczajnie przechwala się osiągnięciami.
- Arogancka osoba mówi tylko o swoich mocnych stronach, nie chce przyznać się do żadnych słabości.
To część uważności szachistów.
Okazanie szacunku i pokory to kolejny wskaźnik pewności siebie i uważności szachistów. Uważni gracze ą na tyle pewni swoich umiejętności, że nie muszą gnoić innych graczy, aby wzmocnić swoją pozycję.
Uważni szachiści nie są zmotywowani jedynie do wygranej
Uważni szachiści lubią wygrywać, ale zwycięstwo nie jest głównym celem; doskonalenie swoich umiejętności jest najważniejsze. Szachy mogą wiązać się z rywalizacją, jak w każdym innym sporcie wyczynowym, jeśli skupiamy się na zwycięstwie, wszystkie inne aspekty gry stają się sprawą drugorzędną.
Oznacza to mniejsze skupienie się na strategiach przeciwników, mniejszą uwagę poświęcaną reakcjom i mniejszą szansę na wykrycie pułapek i ataków – a wszystkie te niepowodzenia mogą wpłynąć na efektywność strategii i wynik. Zatem uważny szachista będzie tu i teraz analizować postęp gry i planować następny ruch.
A jeśli uda mu się wygrać, tym lepiej.
Znajdź nauczyciela szachów w okolicy, wpisując np. „szachy Gdańsk” w wyszukiwarkę Superprof.
Uważni szachiści są oddani
Niektórzy zawodowi sportowcy traktują uprawianie sportu jako pracę, podczas gdy inni nieustannie rozpalają swoją pasję do aktywności, która przekształciła się w karierę.
To samo dotyczy szachistów. Niektórzy oferują przeciwnikom remis już po 10 ruchach, podczas gdy inni chcą rozegrać całą partię, o ile nie ma szans, że zakończy się to upokorzeniem któregokolwiek z graczy.
Tacy gracze postrzegają szachy jako integralną część własnej osobowości. Nie chodzi o to, żeby zarobić dużo pieniędzy – a niewątpliwie można zarobić sporo pieniędzy w turniejach szachowych, również nie o to, by zdobywać zwycięstwa, tytuły i przechwalać się nimi.
Podobnie jak w buddyzmie, mistrz szachowy to styl życia, który kwitnie wraz z pielęgnacją uważności.
Teraz dowiedz się, co szachy mają wspólnego z nauką...
Źródła
- Być tu i teraz… co to znaczy?, https://psycholog.co/?p=1, [dostęp: 02.02.2024]
- Skuteczność psychoterapeutyczna uważności, https://www.ipri.pl/badania-naukowe/uczelnie/uj/skutecznosc-psychoterapeutyczna-uwaznosci/, [dostęp: 02.02.2024]
- Najlepsi szachiści na świecie: Magnus Carlsen, https://www.chess.com/pl/players/magnus-carlsen, [dostęp: 02.02.2024]
Lubisz ten artykuł? Oceń nas!
Loading...
