Postrzeganie szachów jako zwykłej gry nie jest sprawiedliwe. Myślenie o nich jak o narracji, wokół której zbudowano wielokrotnie nagradzany serial Netflixa, zdecydowanie mija się z celem, a myślenie o szachach w kategoriach ogromnej nudy całkowicie mija się z celem.
Co ciekawe, niektórzy ludzie myślą o szachach w ten sposób. Jednakże, ponieważ szachy istnieją od tysiącleci – jest to jedna z najstarszych gier planszowych na świecie, więc ewidentnie nie mogą być nudne.
W przeciwnym razie, dlaczego ludzie graliby w nie przez wieki?
Oprócz tego, że są tradycyjną formą rozrywki, szachy pomagają rozwijać umiejętności poznawcze, a także skupienie i koncentrację. Dla niektórych graczy są nawet źródłem utrzymania. Nie tylko dla Mistrzów Świata w szachach i arcymistrzów; szachiści mogą zarobić ogromne kwoty, jeśli są dobrzy.
To całkiem sporo jak na pozornie prostą grę, nie sądzisz? To tylko kilka twarzy szachów; odkryjmy inne.
Szachy jako forma uważności
Najczęściej spotykamy się z pozytywnymi wypowiedziami na temat treningu uważności.
Jednak jakiś czas temu w Wysokich Obcasach pojawił się artykuł pod tytułem: „Mindfulness może powodować bezsenność, a nawet zaburzenia dysocjacyjne. Jak praktykować, by być zdrowym”1.
To zdecydowanie inne podejście do uważności, w porównaniu z artykułami z ostatnich lat zachwalających korzyści płynące z tej praktyki, prawda?
Aby zrozumieć, dlaczego jakikolwiek nagłówek na temat uważności jest dziwny, a wspomniany powyżej jest szczególnie nieprawdziwy2, musisz wiedzieć, czym jest uważność.
Wielbiciele uważności, pozostający wierni praktyce buddyjskiej, zachowują pełne skupienie w bieżącej chwili, bez osądu i komentarza – tego irytującego wewnętrznego dialogu, z którego wypływa osąd.
Przy takim zrozumieniu uważności trudno sobie wyobrazić, żeby wywoływała zaburzenia psychologiczne. Jednak łatwo jest zobaczyć, dlaczego szachy można uznać za formę uważności.
Szachiści są znani ze swoich umiejętności skupienia się na grze, bez rozproszenia. Pewnie widziałeś niezliczone sceny filmowe przedstawiające szachistów w parku lub na plaży, całkowicie niewzruszonych otaczającym ich zgiełkiem. To nie tylko magia filmu; rozważ stopień koncentracji szachistów biorących udział w turniejach.
To prawda, że podczas rozgrywki nie ma zbyt wielu rozmów, poza subtelnym stukaniem figur na dziesiątkach szachownicy i głuchym pykaniem zegarów szachowych; odgłosy chodzących arbitrów i myśl, że ludzie obserwują, jak grasz... a Twój następny przeciwnik jest gdzieś w pokoju, nic nie powinno oderwać szachisty od gry.
Wszystko to, pomijając gorączkę współzawodnictwa i stres związany z tym, czy podniosą swój ranking Elo, może być dość rozpraszające, ale w jakiś sposób szachiści podczas gry są niewzruszeni.
Jeśli przyjmiemy definicję uważności jako całkowitego skupienia, jeśli chodzi o wykonywaną czynność, bez osądu, nie można wyciągnąć innego wniosku niż to, że szachiści są uważni – na swoją grę, a nie na otoczenie czy wewnętrzny dialog.
Zatem niezależnie od tego, jakie negatywne efekty może dać trening uważności, szachy z pewnością nie mają z nimi nic wspólnego.
Szachy jako sport
Patrząc na olimpiady i zawody sportowe sport z reguł kojarzy się z wysiłkiem fizycznym.
Czy wiesz, że Międzynarodowy Komitet Olimpijski uznał szachy za sport?
Mimo że szachiści nie wylewają z siebie siódmych potów, gra w szachy ma wiele sportowych aspektów. Siedzenie przed szachownicą i rozważanie strategii poprowadzenia swojej reprezentatywnej armii do zwycięstwa jest w dużo większym stopniu ćwiczeniem umysłowym niż fizycznym. Nie oznacza to, że szachiści w ogóle nie muszą być sprawni fizycznie, by angażować się w swój sport, tak jak każdy inny sportowiec.
W końcu, jeśli cierpi Twoje zdrowie, cierpi również Twój umysł, prawda?
Wspólne aspekty szachów i sportu
Wiele innych aspektów szachów można porównać do zawodów lekkoatletycznych. Na przykład:
- zarówno sport, jak i szachy są zajęciami opartymi na rywalizacji,
- zarówno sport, jak i szachy wymagają wysiłku umysłowego,
- zarówno sport, jak i szachy wymagają dużego skupienia i dyscypliny,
- w każdym kraju na świecie uprawia się zarówno sport, jak i gra w szachy,
- zarówno sportowcy, jak i szachiści muszą przestrzegać zasad, norm i zwyczajów.
Ponadto lekkoatletyka i szachy mają swój zestaw przepisów, których naruszenie lub całkowite złamanie, zwykle skutkuje przynajmniej wstydem, a w najgorszym wypadku całkowitym zakazem udziału w wydarzeniach sportowych.
Wybierz lekcje szachowe online z Superprof.
Oszukiwanie jest powodem nr 1, dla którego sportowcy i szachiści są wykluczani z zawodów. W lekkoatletyce zażywanie substancji poprawiających wyniki, co jest formą oszustwa, skutkuje wykluczeniem winnego sportowca z uprawianego przez niego sportu.
W szachach rzadkie przypadki oszukiwania zmusiły menadżerów turniejów do wykluczenia telefonów z zawodów, ponieważ kilku graczy zostało przyłapanych na używaniu swoich urządzeń, aby zapewnić sobie przewagę w rywalizacji. Oszukiwanie w turniejach skutkuje pozbawieniem graczy tytułu arcymistrzowskiego i zarobków, tak jak każdy inny sportowiec zostałby pozbawiony uznania i nagród finansowych.
Jeśli jesteś fanem siatkówki, piłki nożnej czy koszykówki – albo sportowcem, być może nie jesteś jeszcze przekonany, że szachy to sport. Spróbuj zgłębić temat, by poznać podobieństwa szachów i sportu...
Szachy jako nauka
Tak, dobrze przeczytałeś. Blisko 200 szkół podstawowych w Polsce prowadzi lekcje z gry w szachy. Te zajęcia szachowe są obowiązkowe.
Ministerstwo Edukacji Narodowej wspiera projekt „Edukacja przez szachy w szkole”3.
Nauka gry w szachy na tak wczesnym etapie życia daje dzieciom niesamowitą przewagę. Nie trzeba jednak rozpoczynać nauki szachów już w podstawówce, żeby docenić naukowe aspekty gry.
Gra w szachy pomaga rozwijać umiejętności krytycznego myślenia i rozwiązywania problemów. Doświadczony gracz podejdzie do gry, stosując te same procesy, których używa naukowiec do dokonywania nowych odkryć.
Po pierwsze, szachista (i naukowiec) przestudiuje całą istniejącą literaturę – a kiedy mówimy o studiowaniu, nie mamy na myśli po prostu jej przeczytania lub przejrzenia najważniejszych momentów. Będą szukać luk w wiedzy i formułować teorie, które następnie przetestują.
Często naukowcy i szachiści wykorzystują część teorii jako punkt wyjścia i pójdą w zupełnie innym kierunku niż pierwotna hipoteza lub w kilku różnych kierunkach naraz. A szachiści...
Wpisz szachy trening w wyszukiwarkę Superprof.
Gra zapewnia każdemu graczowi szereg otwarć, gambitów, odpowiedzi, ataków i obrony, z których wszystkie zostały wypróbowane, przetestowane i uznane za wartościowe.
Gdyby szachy (i nauka) polegały wyłącznie na odtwarzaniu ruchów/eksperymentów dawnych mistrzów, nie dysponowalibyśmy stale rosnącym zasobem wiedzy. Nie byłoby żadnych nowych odkryć, żadnych nowych kombinacji ruchów i żadnego rozwoju którejkolwiek dyscypliny.
Czy to nie wspaniale, że gra w szachy jest uważana za dyscyplinę naukową?
Szachy jako sztuka
Rozpoznawanie wzorców to jedno z rzadziej omawianych zagadnień umiejętności poznawczych; a używają go zarówno twórcy sztuki, jak i szachiści, aby ulepszyć swoją technikę.
Rozpoznawanie wzorców to nie tylko kwestia znalezienia schematów i rozpoznania ich znaczenia, użycie wykrytych wzorców pozwala ustalić, co może się wydarzyć dalej. Rzeźbiarz może sobie wyobrazić, jak wyglądałaby jego figura, gdyby usunął tu czy ówdzie kilka milimetrów więcej, podczas gdy szachista może przewidzieć reakcję przeciwnika na nieoczekiwany ruch.
Wizualizacja to kolejna umiejętność, którą szachiści i artyści pilnie doskonalą.
Dla przypadkowego obserwatora malarz przypadkowo wybiera tony i barwy, tymczasem artysta stara się jak najlepiej przelać to, co widzi w swojej wyobraźni, na płótno. Każdy, kto obserwuje artystę przy pracy, wybierającego pędzle używane do nakładania farby, prawdopodobnie myśli, że wybór opiera się na rozmiarze lub użyteczności, nie mając pojęcia, że każdy pędzel tworzy inny efekt na płótnie.
Ten sam obserwator może być równie nieświadomy, oglądając partię szachów.
Po co przesuwać wieżę tylko o dwa pola, skoro przesunięcie jej po szachownicy mogłoby zbić pion przeciwnika? Po co cofać figurę, kiedy celem gry jest atak?
Pojedynkujący się szachiści robią to samo, co robią artyści. Mają wizję tego, jak powinna wyglądać gra, realizują każdą strategię i stosują każdą taktykę niezbędną do zrealizowania wizji celu w rzeczywistość.
Tyle że dla szachistów płótno ciągle się przesuwa, a nałożona już farba pozostaje płynna, więc muszą nieustannie dopasowywać swoje umiejętności wizualizacji do aktualnego stanu ich płótna – szachownicy.
Mimo wszystkich cech wspólnych dla artystów i szachistów nie można słusznie nazwać samych szachy sztuką. Istnieje jednak związek między sztuką a szachami. Chciałbyś odkryć to sam?
Źrodła
- A. Mijakoska-Siemion, Mindfulness może powodować bezsenność, a nawet zaburzenia dysocjacyjne. Jak praktykować, by być zdrowym, https://www.wysokieobcasy.pl/Instytut/7,163393,26944966,mindfulness-moze-powodowac-bezsennosc-a-nawet-zaburzenia-dysocjacyjne.html, [dostęp: 15.02.2024]
- M. Wojnarowska, Czy są przeciwwskazania do praktyki mindfulness?, https://www.przystanekmindfulness.pl/przeciwwskazania-do-mindfulness/, [dostęp: 15.02.2024]
- Cele i założenia główne Ogólnopolskiego Projekt Polskiego Związku Szachowego „Edukacja przez Szachy w Szkole”, https://szachywszkole.pzszach.pl/cele-i-zalozenia/, [dostęp: 15.02.2024]
Lubisz ten artykuł? Oceń nas!
Loading...
